Auteur: Marie-Jeanne van der Ploeg

Eenzaamheid; het is zo’n taboe. Waar komt dat toch vandaan? Wat maakt dat er niet over dit onderwerp gesproken mag worden; enkel als het in één adem genoemd wordt met “eenzame ouderen”? Waarom wordt er niet meer bekendheid gegeven aan de eenzaamheid die er is in de overige lagen van de bevolking? Eenzaamheid in de verschillende culturen? Eenzaamheid die bestaat binnen relaties en huwelijken, ja zelfs binnen gezinnen? Bij kinderen, waarvan de ouders zijn gescheiden of bij studenten die net op kamers zijn gaan wonen? Bij mensen die psychisch of op een andere manier kwetsbaar zijn?
Hoe dat precies ontstaan is, dat feit dat we daar met z’n allen (liever) niet over praten, weet ik niet. Dát het zo is, weet ik echter zelf maar al te goed.
Ik ben Marie-Jeanne van der Ploeg, ooit begonnen als cursist van de training “Samen Deskundig” van het Steunpunt GGZ in Utrecht. Daar heb ik mijn allereerste stappen in de “herstelwereld” gezet. Eén van de allerbeste keuzes uit mijn leven, na m’n burn-out in 2013. Inmiddels ben ik uitgegroeid tot ervaringswerker en geef op allerlei manieren mijn kennis door binnen de GGZ, het sociaal domein, onderwijs en overheid. En daarnaast heb ik me gespecialiseerd in het onderwerp eenzaamheid.
Momenteel doe ik dat in de rol van Voorlichter, maar later dit jaar studeer ik af als specialist in de aanpak van eenzaamheid.
Al sinds mijn allervroegste jeugd heb ik bij veel herinneringen een koppeling met het gevoel van eenzaam zijn. De allereerste herinnering waarbij dat het geval was, gaat zelfs terug tot in de zandbak op de kleuterschool. Daar zat ik, op het randje, en keek om me heen. Alle andere kinderen waren met elkaar aan het spelen en maakten plezier. En ik zat daar, alleen. Het gevoel dat ik toen had; het beeld dat daarbij hoort: ik hoef maar aan de situatie te denken en het staat me zo duidelijk als een foto, compleet mét het gevoel dat ik toen had, weer duidelijk voor de geest.
Inmiddels ben ik 55 jaar en mijn leven heeft eigenlijk in alle levensfasen daarna wel kortere of langere periodes van eenzaamheid gekend. Zelfs toen ik getrouwd en moeder van 2 kinderen was; toen ik onder schooltijden ging werken en dus weer collega’s en een rijk(er) sociaal leven kreeg. Het gevoel was er ook na het overlijden van m’n ouders, slechts 10 weken na elkaar; het was er na m’n scheiding. Het lijken, op een enkele na, allemaal wel vaker voorkomende en vaak herkenbare gebeurtenissen in iemands leven te zijn; voor mij werden ze echter allemaal op enig moment vermengd met dat nare en verdrietige gevoel van eenzaamheid.
Pas nu, op m’n 55e, kan ik dat gevoel uitleggen. De opleiding die ik daarvoor volg, geeft me daartoe naast mijn eigen ervaringen ook de wetenschappelijke kennis. Het leert me wat eenzaamheid is; hoe het ontstaat; wat er met je hersenen, maar ook met je “zijn” gebeurt; en last, but not least, een methodiek waarmee je er iets aan kunt doen. Om eenzaamheid dan (zover als kan) achter je te laten, heb je nog maar één ingrediënt nodig en dát is de WIL om het ZELF te doen. Jij moet in de actie!
Er bestaan in principe slechts twee soorten eenzaamheid. De korter durende eenzaamheid; dat is gemiddeld een periode die maximaal 9 maanden tot een jaar na een verandering in het leven duurt. Als het iemand lukt om binnen die periode zelf met de eenzaamheid om te leren gaan door dat wat er gebeurd is te verwerken en de draad van het leven weer op te pakken, is er in principe weinig tot niets aan de hand. Eenzaamheid hoort immers ook bij het leven. Ieder mens krijgt er vroeg of laat ooit eens mee te maken. Het wordt pas een uitdaging, als het gevoel van eenzaamheid langer dan 9 maanden bestaat en het iemand niet zelf lukt de draad van het leven binnen ongeveer een jaar weer op te pakken. Na zo’n 9 maanden beginnen de hersenen namelijk te veranderen. Er ontstaat dan, langzaam maar zéér zeker, een zogenaamd “eenzaam brein”. En als dat gevoel van eenzaamheid ook na een jaar nog blijft bestaan, spreekt men van chronische (langdurige) eenzaamheid. Om uit die langdurige eenzaamheid te kunnen komen is (na dat jaar) deskundige begeleiding min of meer vereist om het met succes aan te pakken. Dit blijkt namelijk in veruit de meeste gevallen zonder begeleiding niet meer (helemaal) mogelijk. Ook bij de aanpak van chronische eenzaamheid is het een vereiste dat degene die zich eenzaam voelt, de WIL heeft de eenzaamheid ZELF aan te pakken. Want ook nu moet je er zelf voor in actie komen en pas dán is er een zo groot mogelijke kans van slagen op het verminderen van het gevoel van eenzaamheid.
Over het eenzaam brein zal ik in een volgend blog iets meer vertellen.
Voor nu wil ik de stap zetten naar het heden; april 2020. Sinds een week of 5 blijkt eenzaamheid namelijk de twijfelachtige eer te hebben, als we er niets tegen doen tenminste, een groter probleem in de samenleving te worden dan ooit tevoren. De oorzaak hiervan kennen wij allemaal: de intelligente lockdown die is ingesteld na de uitbraak van het Coronavirus. Om de groei van het aantal mensen met chronische eenzaamheid te helpen voorkomen, is het eens te meer zaak er vanaf vandaag daadwerkelijk al preventief iets aan/mee te gaan doen.
Ik wil jullie als lezers via dit blog de komende periode dan ook graag meer inzicht geven in hoe je dit zou kunnen doen en zo op een zo goed mogelijke manier zelf aan de slag te gaan met een eventueel beginnend of al aanwezig gevoel van eenzaamheid. Bovendien raad ik je van harte aan de online module van het Steunpunt GGZ over eenzaamheid en veerkracht te volgen om je te helpen daarmee een goede start te maken. De module vind je hier.
Voor vragen over de module Eenzaamheid & Veerkracht van het Steunpunt GGZ en de inhoud daarvan kun je terecht bij Maria Roos van Dorsten: m.vandorsten@ggzutrecht.nl.
Mocht je na het volgen van deze module nog behoefte hebben aan verdieping en meer praktische handvatten om zelf of in groepsverband met je eenzaamheid aan de slag te gaan, dan kun je voor alle informatie mailen naar m.vanderploeg.02@gmail.com.
Tot binnenkort.
Marie-Jeanne